پروژه گنو در سال ۱۹۸۴ با هدف ایجاد سیستم‌عاملی کامل و آزاد شبیه به یونیکس به‌وسیله ریچارد استالمن پایه گذاری شد. GNU مخفف «GNU's Not Unix» است. امروزه رایج‌ترین سیستم‌عامل گنو، گنو/لینوکس است که از هسته مرکزی لینوکس استفاده می‌کند. سیستم‌عامل دیگر گنو، گنو هرد است که در حال توسعه‌است و کاربر زیادی ندارد.
در دههٔ ۱۹۷۰ و اوایل دههٔ ۱۹۸۰، برنامه‌نویسان کامپیوتر تمامی آنچه را می‌نوشتند با دیگران به اشتراک می‌گذاشتند. هر شخصی متن برنامهٔ خود را در اختیار دیگر برنامه‌نویسان می‌گذاشت. اشتراک گذاری نرم‌افزار امری عادی بود.
اما در اوایل دههٔ ۱۹۸۰ همه چیز به آرامی دگرگون شد. شرکت‌های نرم‌افزاری دیگر متن برنامه‌های خود را در اختیار دیگران قرار نمی‌دادند. برنامه‌نویسان نمی‌توانستند برنامه‌های دیگران را تغییر داده و آن را بهبود بخشند. از این پس به اشتراک گذاریِ نرم‌افزار جرم محسوب می‌شد.
در همین سال‌ها ریچارد استالمن در آزمایشگاه هوش مصنوعیِ موسسهٔ تکنولوژیِ ماساچوست (ام‌آی‌تی) مشغول به کار بود. او معتقد بود که نرم‌افزار باید همواره آزاد بوده و همگان اجازهٔ ویرایش آن را داشته باشند. به عبارت دیگر نرم‌افزار باید آزاد باشد.
اولین مرحله برای داشتن یک کامپیوترِ آزاد، وجود یک سیستم‌عامل آزاد بود. بنابراین ریچارد استالمن پروژهٔ گنو را آغاز کرد. در طی سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ او کامپایلر جی‌سی‌سی و ویرایشگر ایمکس را نوشته و منتشر کرد. به این ترتیب ابزارهای اولیهٔ مورد نیاز برای طراحی و ساخت یک سیستم‌عامل فراهم شد. در سال ۱۹۸۵ بنیاد نرم‌افزارهای آزاد پایه گذاری شد، مفهوم کپی‌لفت به وجود آمد و اجازه‌نامهٔ جامع و عمومی گنو (جی‌پی‌ال) برای حمایتِ نرم‌افزارهای آزاد و تضمین آزادی کابران نوشته شد.[۱]
از آن زمان تا کنون افراد بسیاری به صورت داوطلبانه با این پروژه همکاری کرده و سیستم‌عامل گنو را پدید آورده‌اند.
تا سال ۱۹۹۰ تمامی اجزای یک سیستم‌عامل به غیر از هستهٔ آن آماده بود. در سال ۱۹۹۱ لینوس توروالدز هستهٔ لینوکس را پدید آورد. ترکیب گنو با هستهٔ لینوکس یک سیستم‌عامل کامل شد. امروزه این سیستم‌عامل بیشتر با نام لینوکس شناخته می‌شود. اما حامیان و توسعه‌دهندگان گنو نام گنو/لینوکس را ترجیح می‌دهند چرا که نام گنو با فلسفهٔ آن که تولید مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای آزاد است، پیوند خورده است (نگاه کنید به مقالهٔ چه چیزی درون یک نام نهفته است؟ نوشتهٔ ریچارد استالمن).
سیستم گنو یک سیستم‌عامل کاملاً آزاد بوده و کاملاً با یونیکس هماهنگ است. هدف اصلی در پروژه گنو ایجاد مجموعه‌ای از نرم‌افزارها شامل سیستم‌عامل، ابزارهای مدیریتی، ابزارهای توسعهٔ نرم‌افزارها (همانند مجموعهٔ همگردانهای جی‌سی‌سی) و ... است که به کاربران آزادی کامل را برای اجرا، مطالعه، ویرایش و به اشتراک‌گذاریِ نرم‌افزارها اعطا کند. در حقیقت، هدف اصلی پروژه تامین یک سیستم پایدار و ایمن نیست، هدف اصلی آن تامین و دفاع از آزادی کاربران است. هر چند به دلیل مشارکت و همکاری‌ای که بین کابران این سیستم وجود دارد، امروزه کاملاً قابل اطمینان و پایدار است.[۲]
هر چند سیستم گنو کاملاً آزاد است، اما می‌توان اجزای غیر آزاد را نیز بر روی آن اجرا کرد. به این ترتیب توزیع‌هایی از سیستم‌عامل گنو/لینوکس پدیدآمده‌اند که کاملاً آزاد نیستند. بنیاد نرم‌افزارهای آزاد سیاهه‌ای از توزیع‌های کاملاً آزاد گنو/لینوکس تهیه کرده است.[۳]
گنو یک مخفف بازگشتی است و از اولین حرف کلمات GNU's Not Unix به معنای گنو یونیکس نیست گرفته شده است. همچنین گنو نام نوعی گاو است که در آفریقا زندگی می‌کند.
نشان گنو، با طرحی از سر گاو وحشی، توسط Etienne Suvasa طراحی شده است و در وب‌سایت گنو و یا مقاله‌های بنیاد نرم‌افزارهای آزاد به کار می‌رود.[۴]