نفت چیست ؟
ماده نفت از دو عنصر کربن و هیدروژن ترکیب شده است ؛ به
همین دلیل آنرا هیدروکربور می نامند . نفت ترکیب شیمیایی خاصی ندارد ؛ زیرا
کربن و هیدروژن به گونه های مختلفی با یکدیگر ترکیب می شوند . گاه یک نسبت
هیدروژن با یک نسبت کربن ترکیب می شود و یک نوع ماده نفتی بوجود می آید؛
گاه مثلاً چهار نسبت هیدروژن با یک نسبت کربن ترکیب می شود و یک نوع ماده
نفتی دیگر پدید می آید . بنابر این با ترکیبات مختلف کربن و هیدروژن ،
هزاران نوع ماده نفتی ایجاد می شود . در نتیجه ترکیبات گوناگون کربن و
هیدروژن ، مواد نفتی جامد ، مایع و گاز بدست می آید. از ترکیب ساده و سبک
این دو عنصر ، گازی به نام متان تولید می شود که اصطلاحاً به گاز طبیعی
معروف است . این گاز در کره زمین به آسانی یافت می شود و نیازی به ساختن آن
در کارخانه های تولید گاز نیست . اگر کربن وهیدروژن بصورت پیچیده تری
ترکیب شوند ، ماده سخت و سیاهرنگی به نام تار یا قیر بوجود می آید . این
ماده برای ساختن جاده ها مورد استفاده قرار می گیرد . گاهی این دو عنصر به
گونه ای ترکیب می شوند که نفت مایع حاصل می شود . ترکیبات مایع از گاز
سنگین تر و از جامد سبکترند . بیشتر مردم فکر می کنند که نفت همان ماده ای
است که برای سوخت از آن استفاده می کنیم ؛ اما در حقیقت ،کربن و هیدروژن به
روشهای گوناگون با یکدیگر ترکیب می شوند و انواع مختلفی از نفت پدید می
آورند که هریک از آنها با دیگری کمی تفاوت دارد . سبکترین آنها بنزین است
که برای سوخت موتور بکار می رود و سنگینترین آنها گریس و روغن موتور است که
برای نرم و روان کردن قسمتهای مختلف ماشین و موتور مورد استفاده قرار می
گیرد . در لایه های زیرین زمین ، انواع زیادی از نفت مایع با یکدیگر مخلوط
می شوند و ماده درهم و برهمی به نام نفت خام بوجود می آورند . این همان
مایعی است که با پمپ از داخل زمین به چاههای نفت کشیده می شود .
نفت چگونه پدید آمد ؟
نفت از بقایای موجودات بسیار ریزی
بنام پلانکتون پدید آمده است . پلانکتونها ، حدود 600 میلیون سال پیش ،
یعنی از دوره پرکامبرین در کناره دریاها زندگی می کردند . هنگامی که این
موجودات می مردند ، با گل و لای همراه آب رودخانه به درون دریاها می رفتند و
ته نشین می شدند . مواد رسوبی لایه به لایه روی هم انباشته می شدند ؛ وزن و
فشار لایه های بالایی ، مواد رسوبی طبقات زیرین را فشرده و متراکم می کرد .
توده موجودات ذره بینی ، بین لایه ها ، بر اثر عمل باکتریها و حرارت طی
زمانی نامعلوم تغییر شکل داده و بصورت نفت و گاز در آمده است . امروزه نفت و
گازی که از بقایای همان موجودات پدید آمده ، در خلل و فرج بعضی از لایه
های رسوبی یافت می شود . پس دانستیم که نفت از موجودات زنده ذره بینی پدید
آمده اما نباید تصور کرد که این تغییر ، ناگهانی صورت گرفته ؛ بلکه بر اثر
عمل تدریجی باکتریها و یک رشته فعل و انفعالات ، اجساد این موجودات بصورت
نفت درآمده است . طی دورانهای گذشته ، فشارهای شدید داخل ، لایه های زمین
را به طرف بالا حرکت داده و این تغییرات ، بین لایه های زمین فضاهایی بوجود
آورده است و نفت در آن فضاهای خالی جمع شده است . جنس لایه هایی که نفت در
آن جای گرفته ، بیشتر از سنگهای آهکی و شنی منفذدار و متخلخل است . در این
لایه های منفذدار ، آب و نفت و گاز به ترتیب وزن مخصوصشان روی هم قرار
گرفته اند. آب که از همه سنگینتر است زیر می ماند ، نفت روی آب و گاز روی
نفت انبار می شود .
جستجو برای نفت
بشر از قرنها پیش به وجود
نفت پی برده بود و این ماده روغنی شکل از دیر باز مورد استفاده پیشینیان
بوده است . در اوایل پیدایش صنعت نفت ، آثار و علائم سطحی زمین از قبیل
تراوش گاز ، نفت و یر به سطح زمین ، به جویندگان نفت کمک کرد تا منابع زیر
زمینی را کشف کنند . به این ترتیب که هر جا این آثار و علائم را مشاهده می
کردند ، در کنار آن چاهی می زدند و اگر به نفت می رسیدند ، آن را استخراج
می کردند . اما کم کم متوجه شدند که شناسایی وضع لایه ها ، کمک موثری به
کشف نفت می کند . از این پس خواص فیزیکی و شیمیایی لایه ها نیز مورد مطالعه
قرار گرفت . امروزه اکتشاف چاه نفت بوسیله یک رشته عملیات گوناگون زمین
شناسی و فیزیکی صورت می گیرد . مانند عکس برداری ، نقشه برداری ، نوسان
سنجی ، ثقل سنجی و حفر چاه برای نمونه گیری از خاک .
زمین شناسی و ثقل سنجی
برای
یافتن نفت باید با استفاده از دانش زمین شناسی معلوم داشت که آیا شکل و
وضع لایه های زیرین زمین در محل مورد نظر ، برای تشکیل نفت گیر مناسب است
یا نه . یکی از بهترین راه ها ، تهیه نقشه به وسیله عکس برداری هوایی است .
امروزه ، این روش در یافتن مناطق نفت خیز کمک فراوانی می کند . برای عکس
برداری هوایی ، هواپیماهای حامل دوربین خودکار ، در ارتفاع ثابت با سرعت
یکنواخت حرکت می کند و دوربین عکسبرداری به صورت خودکار و منظم ، از زمین
عکسبرداری می کند . عکسبرداری هوایی در انتخاب محل انجام کارهای اکتشافی ،
عامل مهم و سودمندی است . با نقشه هوایی که از طریق عکسبرداری تهیه می شود ،
خیلی سریع نقاطی را که باید در آنجا بررسیهای دقیق صورت گیرد و همچنین
حدود و ساختمان اقسام لایه ها را می توان معلوم کرد . زمین شناس ، پس از
تهیه نقشه ، ناحیه مورد نظر را مورد بررسی قرار داده و سنگهای آن ناحیه را
از نظر جنس و ساختمان مطالعه می کند . سخره هایی که احتمال می رود نفت
داشته باشند ، صخره های سبکی هستند که قوه جاذبه کی دارند ؛ یعنی این صخره
ها ، سبب تغییرات کوچکی در مغناطیسم مرکزی و فشار جاذبه می شوند . برای پی
بردن به این تغییرات از وسیله مخصوصی به شکل موشک ، به نام ثقل سنج یا
جاذبه سنج استفاده می شود . برای این کار جاذبه سنج را به یک هواپیما وصل
می کنند . با پرواز هواپیما ، جاذبه سنج وضع منطقه را از نظر نیروی جاذبه
معلوم می سازد . برای بررسی جاذبه در دریا ، جاذبه سنج را به کشتی وصل می
کنند . دیرین شناسی نیز از علومی است که در یافتن نفت ، جویندگان را یاری
میکند . موقعیت مناسب برای تشکیل نفت در آنها موجود نیست ؛ زیرا نفت بر اثر
حرکات پیوسته زمین ، و در هم فشرده شدن لایه های رسوبی ، از جایی به جای
دیگر رانده می شود . البته این حرکت ، گاه بدلیل خاصیت فیزیکی نفت صورت می
پذیرد ، که همواره بدنبال جایی است که دارای فشار کمتری باشد و به همین جهت
است که گاه به سطح زمین فوران می کند .
بررسی ارتعاشات
روش دیگر
پیدا کردن صخره های نفتی ، بررسی ارتعاشات است . برای این کار از امواج
فشرده صوتی که صخره های زیر زمین را می شناساند ، استفاده می کنند . به این
ترتیب که گروه نوسان سنج که به یک کامیون با دکلی کوچک و یک اتومبیل حاوی
دستگاه زلزله نگار و سایر ابزار مجهز هستند ، چاله ای به عمق تقریباً 100
متر در زمین حفر ی کند و در آن دینامیت و یا مواد منفجره دیگری کار می
گذارند . کمی آن طرفتر تعدادی گوشی به فاصله های معین در یک ردیف قرار می
دهند . هر یک از گوشی ها یا به اصطلاح " زمین گوشها " بوسیله سیمی به
دستگاه زلزله نگار متصل می شود . پس از آنکه همه وسائل آماده شد ، دینامیت
را منفجر می کنند . این انفجار زمین لرزه ایجاد می کند . امواج این زمین
لرزه از لایه های زمین پایین می رود و پس از برخورد به هر لایه قسمتی از آن
منعکس می شود و به سطح زمین بر می گردد و توسط زمین گوشها به دستگاه زلزله
نگار منتقل می شود . زلزله نگار دستگاه بسیار حساسی است که تا یک هزارم
پایه دقت دارد و ارتعاشات را بوسیله رسم یکسری خطوط مارپیچ روی کاغذ نشان
می دهد . دانشمندان سرعت عبور امواج فشرده صوتی را از میان مواد مختلف می
دانند و با در نظر گرفتن زمانی که امواج به دستگاه رسیده ، نوع سخره های آن
منطقه را تشخیص می دهند . همچنین خطوط ، نشان می دهد که صخره ها چقدر عمیق
و تا چه حد ضخیم هستند . ممکن است برای این مطالعات از یک کامپیوتر
استفاده شود . زمین شناسان ، همچنین سوراخهایی حفر می کند و برای نمونه
برداری از صخره ها از آنها استفاده می کنند . همه این کارها ، تصویر مجهولی
از منطقه به دست میدهد و تنها نشان می دهد که آیا صخره ها از نوع و شکل
درستی که برای انبار شدن نفت لازم است ، هستند یا نه . هیچیک از این کارها
وجود نفت را بطور قطعی ثابت نمی کند . وجود یا عدم نفت در یک منطقه فقط با
حفر چاه معلوم می شود و با همه پیشرفتهای علمی حاصله در این راه ، بطور
متوسط از هر ده چاهی که حفر می شود یکی به نفت می رسد .
بدست آوردن نفت
تنها
راه مطمئن که ثابت می کند یک منطقه حتماً نفت دارد ، حفر چاه است . اولین
چاهی که در یک منطقه حفر می شود ، "چاه اکتشافی" نامیده می شود . حفر چاه
اکتشافی ممکن است خیلی گران تمام شود . زیرا همانطور که گفتیم تنها یک دهد
چاه های اکتشافی ، ارزش استخراج و بهره برداری دارند . گاه برای گروه
اکتشاف سفرهای دورو درازی پیش می آید . ممکن است لازم باشد قسمتهایی از
جنگل را صاف کند یا باتلاقهایی را خشک کند و جاده بسازند . برای حمل وسائل و
لوازم سنگین حفاری به نقطه مورد نظر ، جاده محکمی ساخته می شود این جاده
باید بتواند کامیونهای بزرگ با بارهای سنگین را تحمل کند . در مواردی که
محل مورد نظر از شهر و آبادی دور باشد ، برای رساندن غذا به کارکنان و نقل و
انتقال ایشان ، یک فرودگاه کوچک ساخته می شود برای تأمین آب نیز ، چاه حفر
می شود . برای شروع کار ، محل نصب دکل باید با سیمان ، زیرسازی و پی ریزی
شود که تحمل دکل پولادی و صحنه حفاری را داشته باشد . صفحه گردنده و منجنیق
روی صحنه حفاری نصب می گردد . منجنیق برای کندن چاه های عمیق بکار می رود و
حدود 500 تن قدرت دارد . دکل حفاری ستونی پولادی به بلندی 40 متر است . یک
لوله چهار پهلوی 12متری از وسط دکل ، درست روی سوراخ وسط صفحه گردنده
آویزان است . تیغه مته را به نوک این لوله می بندند و بعد آن را از سوراخ
وسط صفحه گردنده فرو می برند تا به زمین برسد . موتورها صفحه گردنده و صفحه
گردنده ، لوله و لوله ، مته را می چرخاند . به این ترتیب تیغه مته زمین را
می شکافد و فرو می رود . گاه ممکن است برای رسیدن به نفت ، پنج یا شش
کیلومتر حفاری شود . همه چاه ها روی خشکی حفر نمی شوند ؛ بلکه امروزه حفاری
در دریا نیز توسعه زیادی یافته و برای این کار اسبابهای مخصوصی ساخته اند .
سکوهای فولادی را روی آب دریا قرار می دهند . دکل و سایر وسائل چاه زنی را
روی این سکو نصب می کنند و از آنجا تنه حفری را به ته دریا می فرستند .
چاه را حفر می کنند . در حفاری های دریایی وسائل و تجهیزات لازم را بوسیله
قایق و هلیکوپتر به افراد می رسانند . تاکنون صدها چاه در دریا حفر شده و
طبق یک ارزیابی ، در آینده ای نه چندان دور ، نیمی از نفت دنیا از حفاری
های دریایی بدست خواهد آمد .
حفاری برای نفت
تیغه مته ای که برای
حفاری استفاده می شود از استیل ویژه ای ساخته شده است که ممکن است به آن
الماس متصل کرده باشند . برای حفاری در انواع صخره ها مته های متفاوتی بکار
می رود . یک دستگاه حفاری می تواند در یک ساعت از هزار متر صخره نرم عبور
کند ؛ اما بعضی از صخره ها آنقدر سخت هستند که عبور از صد میلی متر آن ممکن
است یک ساعت طول بکشد . موتور بالای چاه نفت ، دستگاه حفاری را در هر
ثانیه چند صد بار می چرخاند . اصطکاک با صخره ها مته را خیلی داغ می کند .
برای سرد کردن آن و همچنین بیرون کشیدن خرده سنگهای تراشیده شده از دل زمین
، از گل مخصوصی بنام گل حفاری استفاده می کنند . گل حفاری از گل و آب و
بعضی مواد شیمیایی تهیه شده است . در قسمت بالایی لوله چهار پهلو که به
قرقره دکل آویزان است ، کاسه گردنده ای قرار دارد . گل حفاری را از درون
این کاسه گردنده به درون لوله چهار پهلو می فرستند . گل بر اثر فشار زیاد
از درون لوله به سر مته می رسد . سر مته دارای سوراخهایی است که گل از آن
عبور می کند . وقتی ل به ته چاه رسید ، خرده سنگهای تراشیده شده را با خود
بالا می آورد . گل حفاری علاوه بر بیرون کشیدن خرده سنگهای تراشیده شده و
خنک کردن سر مته ، فواید دیگری هم دارد . یکی اینکه ستون گل حفاری به
دیواره چاه فشار می آورد و مانع ریزش آن می گردد . دیگر اینکه بدنه چاه را
اندود می کند و سوراخهای آنرا می گیرد . و در مواقعی که مته در اعماق زیاد
به لایه گاز یا نفت می رسد ستون گل مانع می شود که گاز ، نفت یا آب به درون
چاه راه یابند . همانطور که دستگاه حفاری ، عمق بیشتری را طی می کند باید
لوله های بیشتری به آن اضافه کرد . لوله اول را که از نوع مخصوص و دارا
دیواره کلفتی است ، گردن مته می گویند . هر یک از لوله ها 9 متر بلندی دارد
. طرز به هم بستن این لوله ها و سر مته مثل به هم بستن پیچ و مهره است .
رشته دندانهای این پیچ و مهره ها طوری ساخته شده که خراب و هرز نشوند و به
هم بستن آنها آسان باشد . پس از اینکه مدتی از حفر چاه گذشت تیغه مته
سائیده و فرسوده می شود و باید آنرا عوض کرد . قبل از بیرون کشیدن لوله ها و
باز کردن تیغه مته باید دیواره چاه را آستر کنیم . برای آستر کردن چاه ،
لوله ای فولادی در چاه می گذارند و فاصله بین لوله و دیواره چاه را از
پایین به بالا به کمک تلمبه با سیمان پر می کنند تا مستحکم شود . در قسمت
بالای لوله که کمی از لبه چاه بیرون است ، تعدادی شیر پیچ بزرگ نصب می کنیم
. این شیر پیچها زیر سکوی حفاری قرار می گیرند و به همین جهت است که سکو
در حدود 8 متر بالاتر از سطح زمین قرار دارد . با کار گذاشتن لوله آستر در
چاه ، دهانه چاه تنگ تر می شود و برای ادامه حفاری باید تیغه مته کوچکتری
بکار ببریم . کار یک چاه نفت ممکن است با یک تیغه 6/0 متری شروع و در
انتهای حفاری قطر چاه تنها 1/0 آن باشد .
لوله کشی نفت
وقتی به
لایه نفت زا نزدیک شویم باید بیشتر احتیاط کنیم ؛ زیرا همین که مته به درون
لایه نفت زا راه یابد فوراً فشار طبقات زیرین ، نفت را بالا می آورد .
بنابراین متصدی حفاری باید مواظب گلی که از چاه خارج می شود باشد و همینکه
در آن حبابهای گاز مشاهده کرد ، شیر پیچهای سر چاه را ببندد و گل حفاری را
غلیظ تر و سنگین تر کند و به کار حفاری ادامه دهد . اگر با گل قطرات سیاه
بالا بیاید نشانه وجود نفت در ته چاه است . برای استخراج نفت ، یک رشته
لوله باریک بنام رشته تولیدی به درون چاه می فرستیم . این لوله از لب چاه
تا درون مخزن زیر زمینی در ته چاه ادامه دارد . ته لوله منفذهایی دارد که
نفت از میان آنها به درون لوله و از آنجا به خارج از چاه جریان می یابد .
در قسمت بالای رشته تولیدی و روی لوله آستر ، یک دست شیر پیچ نصب می شود که
تولید نفت را کنترل می کند . این شیر پیچ بعلت شباهتش به درخت کریسمس ، به
همین نام مشهور شده است . بالا آمدن نفت، توسط دریچه ای تنظیم درخت کریسمس
بدقت کنترل می شود . آب و گازی که با نفت مخلوط شده باشد به قسمتی مجزا
منتقل می گردد . سپس نفت آماده انتقال به پالایشگاه می شود . برای انتقال
نفت به مناطق دور ، خطوط لوله عظیمی با قطرهای متفاوت بین 150 تا 900 میلی
متر ساخته شده است . نفت خام توسط لوله از منبع زیر زمینی بالا کشیده می
شود و از آنجا به انبارهای موقت و سپس به پالایشگاه و یا بنادر و مراکز
بارگیری می رود . فرآورده های نفتی نیز غالباً توسط لوله ، از پالایشگاه به
مراکز پخش و مصرف فرستاده می شود . برای لوله کشی ، پس از آنکه مسیر خط
لوله تعیین شد جاده ای می سازیم و لوله و سایر وسائل کار را حمل می کنیم و
در طول این جاده قرار می دهیم . ممکن است بنظر بیاید که لوله ها را روی
زمین می گذاریم و پیش می رویم ؛ اما گاهی لازم می شود که خط لوله از زیر
خاک بگذرد و یا قسمتی روی خاک و قسمتی زیر خاک باشد . در جاهایی که لوله از
زیر خاک می گذرد ، جدولی حفر می کنند و لوله را در آن جای می دهند . در
جاهایی که هوا سرد باشد لوله را در عمق بیشتری قرار می دهند تا سرما در آن
اثر نکند و نفت در آن منجمد نشود . برای اینکه لوله زنگ زند و فاسد نشود ،
آنرا با مواد گوناگون مانند : قیر ، کاغذ ، لفاف قیراندود ، پنبه نسوز ،
نمد و الیاف شیشه ای عایق می کنند . پس از این کارها ، لوله ها را به هم
وصل می کنند . لوله ها را ممکن است با بست و اتصال و پیچ به هم متصل کنند و
یا آنکه به یکدیگر جوش دهند . امروزه بیشتر لوله ها را به هم جوش می دهند .
در موقع جوش دادن لوله ها ، در آن خمیدگیهایی ایجاد می کنند تا جای کافی
برای جمع شدن و کش آمد در سرما و گرما داشته باشد . طول خط لوله ممکن است
به صدها یا هزاران کیلومتر برسد . برای آنکه نفت بطور یکنواخت عبور کند و
تمام امور بخوبی اداره شود ، در طول خطوط ، تلمبه خانه هایی احداث ی کنند .
این تلمبه خانه ها به وسائل مخابراتی مثل تلفن و تلگراف و بیسیم مجهز
هستند . در انتهای خطوط لوله برای انبار کردن نفت و وسائل و تجهیزات
بارگیری ، مخابراتی احداث می شود . ساختن و نگهداری خطوط لوله مخارج هنگفتی
در بر دارد .
__________________
نفت کشها
با افزایش
مصرف نفت در دنیا ، حمل و نقل آن از راه دریا نقشی حیاتی در صنعت نفت پیدا
کرده است . حمل و نقل دریایی نه تنها در صنعت نفت بلکه در تجارت دریایی و
کشتیرانی نیز اهمیت فراوانی دارد . امروزه کشتیهای نفت کش ، بزرگترین
کشتیهای دنیا هستند . نصف کالاهایی را که هر ساله کشتیها حمل می کنند ، نفت
تشکیل می دهد . کشتیهای نفتکش از ورقه های فولادی ساخته می شود . موتور
خانه ، آشپزخانه و دیگهای بخار نفتکش در قسمت عقب کشتی وجود دارند تا از
انبار جدا باشد و خطری پیش نیاید . انبارها یا مخزنهای مخصوص حمل نفت ، بین
موتورخانه و قسمت جلوی کشتی قرار دارند . بین موتور خانه و انبارها و
همچنین بین قسمت جلوی کشتی و انبارها یک فضای خالی و دیوار حائل در نظر
گرفته شده تا انبرها از این دو قسمت جدا شوند و کمتر در معرض خطر باشند .
هر کشتی ، انبارهای متعددی برای حمل نفت دارند . مثلاً 10 تا 11 انبار که
هر یک بوسیله جداری فولادی از دیگری جدا می شوند . مخارج روزانه نفتکشها
بسیار سنگین است و به همین دلیل روی آنها و در بنادر ، تلمبه های قوی کار
گذاشته شده که بتوان حداکثر در 24 ساعت بار آنها را تخلیه کرد ، تا کشتی در
بندر زیاد معطل نشود . در کشتیهای مدرن نفتکش ، بیشتر قسمتها اتوماتیک کار
می کند و کارکنان کمی احتیاج دارد ؛ تا آنجا که کارکنان آنها گاه تا چهل
نفر کاهش پیدا می کنند . کشتیهای نفتکش از لحاظ ظرفیت به سه دسته تقسیم می
شوند : دسته اول کشتیهایی که ظرفیت آنها از 24 هزار تن به بالاست و سرعتشان
از 16 گره دریایی بیشتر است . دسته دوم کشتیهایی که ظرفیتشان بین 16 تا 18
هزار تن و سرعتشان بین 14 تا 15 گره دریایی است . دسته سوم کشتیهایی
نسبتاً کوچک است که ظرفیت آنها بین 9 تا 12 هزار تن و سرعتشان در حدود 12
گره دریایی است . وسیله دیگری که مواد نفتی را جابجا می کند قطار است .
امروزه برای این کار واگنها مخصوص ساخته شده که دارای مخزنهای استوانه ای
شکل هستند .کوچکترین وسیله برای حمل و نقل نفت ، کامیون نفتکش است که در
فراز و نشیب جاده ها و بین شهرها رفت و آمد می کند .
پالایشگاه
نفتکشها
و خطوط لوله ، اغلب برای حمل نفت خام از منطقه نفت خیز به یک پالایشگاه
مورد استفاده قرار می گیرند . نفت خامی که از چاه بدست می آید ، یک مخلوط
تیره چسبناک از انواع مختلف نفت است . این مخلوط ممکن است شامل ناخالصیهایی
مانند سولفور باشد ، کار پالایشگاه این است که نفت خام را پخته و از آن
مواد گوناگون مانند بنزین ، نفت سفید ، روغن ، قیر ، گریس و مواد بسیار
دیگری تهیه کند . نفت خام مناطق مختلف با یکدیگر تفاوت دارد ؛ ولی با تمام
این تفاوت ، می توان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد : نفت خام پارافینی
، نفت خام قیری و نفت خام مخلوط از این دو . در پالایشگاه تمام ترکیبات
نفت خام ، جدا شده و در جریان عملیات شیمیایی خاصی قرار می گیرند . یک
پالایشگاه حدود ده میلیون تن نفت خام پالایش می کنند عجیب به نظر می رسد که
یک پالایشگاه نفت با آن همه برجهای بلند فلزی و کیلومترها لوله کشی ،
کارکنان کمی دارد . همه مراحل پالایش از یک اتاق کنترل می شود ، که به آن
اتاق کنترل مرکزی می گویند . اتاق کنترل ، شامل دستگاههایی است که به یک
کامپیوتر مربوط هستند . وضعیت دستگاهها به کامپیوتر اعلام می کند که چگونه
جریان پالایش را کنترل کند بقیه دستگاهها نیز نشان می دهد که در قسمتهای
مختلف پالایشگاه چه می گذرد . یک پالایشگاه تولیدات زیادی دارد . از
روغنهای خیلی سنگین که برای روغن کاری دستگاهها و ماشینها استفاده می شود
تا روغن های خیلی سبک مثل نفت چراغ که به عنوان سوخت از آن استفاده می کنند
. بعضی از این محصولات مانند پروپان و بوتان آنقدر سبک هستند که به راحتی
به گاز تبدیل می شوند . به همین دلیل آنها را تحت فشار نگه می دارند تا به
صورت مایع باقی بمانند . در این حالت آنها را گاز مایع می نامند که با
علامت اختصاری ( L.P.G ) نشان داده می شوند . محصولات مختلف پالایشگاه در
مخزنهای متعدد انبار می شوند . بعضی دوباره در اندازه های کنترل شده ، با
یکدیگر مخلوط می شوند تا نفت های مخلوط بدست آید . پالایش نفت مراحل زیادی
دارد که برای هر مرحله آن وسایل و دستگاههای خاصی لازم است . پالایش نفت سه
مرحله عملیات عمده و اساسی دارد که عبارتند از : جداسازی ، تبدیل و صاف
کردن .
جداسازی نفت
نفت خام شامل هزاران نوع مختلف از ترکیب
هیدروژن و کربن است که به طرق گوناگون گرد هم آمده اند . هر کدام از این
ترکیبات در حرارتهای مختلف به جوش می آیند . برای جدا سازی آنها ، نفت خام
را حرارت می دهند و تقطیر می کنند . تقطیر یعنی جوشاندن و تبخیر یک مایع و
دوباره سرد کردن و برگرداندن بخار به حالت مایع . برای انجام عمل تقطیر ،
از برج تقطیر استفاده می شود . نفت خام در کوره ای در پایین برج می جوشد .
حرارت کوره در حدود 400 درجه سانتیگراد است و این حرارت باعث می شود مقدار
زیادی از نفت به گاز تبدیل شود . جنس برج تقطیر استیل ، بلندی آن 45 متر و
عرض آن 7 متر است . داخل برج مانند یک ساختمان بلند ، به طبقات مختلفی
تقسیم شده است . هر یک از طبقات ، در یک درجه حرارت یکنواخت باقی می ماند .
درجه حرارت درجات پایین برج از طبقات بالا بیشتر است . هر طبقه چندین
سوراخ دارد که با سرپوشهای کوچکی به نام کلاهک پوشانده شده است . دمای
طبقات بالاتر برج کمتر از دمای طبقات پایین است . در هر طبقه نوع بخصوصی از
نفت جمع می شود . گریس و روغنهای سنگین در پایین برج باقی می مانند . بار
روغن روان کننده در طبقه بعدی جمع می شود . نفت چراغ همراه بنزین به طرف
بالا می رود . نفت چراغ حتی از بنزین نیز بالاتر می رود . تنها گازهای
بسیار سبک به بالای برج می رسند . محصولات جمع آوری شده در هر طبقه ، برای
مراحل تبدیل و تغییر پذیری بعدی خارج می شوند
برچسبها:
نفت چیست